اگر از هر انسانی سوال کنید یکی از عوامل پیروزی یا شکست چه می‌تواند باشد؟ به‌طور قطع رفیق خوب یا بد یکی از گزینه‌های پاسخ است. خداوند انسان را مدنی‌الطبع آفرید، اجتماعی خلق کرد و رشدش را در گروه اجتماعی بودن قرار داد اما این‌ به‌معنای حضور در هر جمعی، در کنار هر کسی و رشد به هر طریقی نیست. رفاقت و همراهی با یک فرد، جمع، اجتماع، فکر و یا فرهنگ شرایط و آموزه‌هایی دارد. خداوند در سوره نساء آیه69 می فرماید: «وَ مَنْ یُطِعِ اللّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذینَ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصّالِحینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفیقاً؛ و کسى که خدا و پیامبر را اطاعت کند، در روز رستاخیز همنشین کسانى خواهد بود که خدا، نعمت خود را بر آنان تمام کرده، از پیامبران و صدیقان و شهداء و صالحان و آنها رفیق هاى خوبى هستند.»

این نوع رفاقت مدنظر خداوند است از تمام منظرهای فردی و اجتماعی. به‌عبارتی خداوند می‌گوید با کسی رفیق و همراه شو که تو را به من برساند. در این آیه یک نکته نیز نهفته است و آن اینکه خداوند از کسانی نام می‌برد که توانسته‌اند در رفاقت با خدا خوب عمل کنند و به درجاتی برسند. یعنی وقتی یک فرد در مقام عمل توانسته به جایگاهی برسد می‌تواند برای ما یه رفیق و همراه خوب باشد. پیامبر گرامی اسلام(ص) در مورد این آیه می‌فرمایند: «مِنَ النَّبِیِّیِنَ یعنی مُحَمَّد وَ مِنَ الصِّدِّیقینَ یعنی عَلِیُّ بنُ اَبِی طاَلِب و مِنَ الشُّهداءِ یعنی حَمزَة و مِنَ الصّالِحِینَ یعنی الحَسَن وَ الحُسَینُ وَ حَسُنَ اوُلئک رَفیِقاً یعنی القائم من آل محمد.»( شواهد التنزیل، ج1، ص297)

در روایات ائمه طاهرین(ع) بهترین رفیق معرفی شدند که می‌توانند سعادت را برای انسان به‌ارمغان بیاورند. در مقابل توصیه‌هایی هم شده است که نباید با برخی افراد رفاقت کرد. در آیه6 سوره زخرف آمده: «الْأَخِلاَّءُ یوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلاَّ الْمُتَّقِینَ؛ دوستان در آن روز دشمن یکدیگرند، مگر پرهیزگاران.» یعنی کسی که پرهیزکار نیست دشمن تو است چون بسیاری از گرفتاری‌هایی که در دنیا و آخرت برای تو به‌وجود آمده از این رفاقت سرچشمه می‌گیرد. البته بسیاری از اوقات انسان‌ها نمی‌فهمند که گرفتاری‌شان در دنیا از چیست؟ یعنی نمی‌دانند که که این رفاقت‌ها در حال ضربه زدن به او است. امیرالمؤمنین(ع) می‌فرمایند: «لا تَصحَبِ الشَّریرَ فَانَّ طَبعَک یسرِقُ مِن طَبعِهِ شَرّاً وَ انتَ لا تَعلَمُ؛ با شرور دوستی نکن، زیرا طبیعت تو، شرارت را از طبیعت او می دزدد، در حالی‌که نمی‌فهمی.(شرح نهج‏البلاغه، ابن ابى‌الحدید، ج20، ص272) دین اسلام در مورد دوستی و رفاقت توصیه‌های زیادی دارد، چه دوستانی که می‌توانند ما را به سعادت برسانند چه آنان‌که در شقاوت اثرگذار هستند.

رفیق انسان می‌تواند یک انسان باشد، همسر او باشد، کتابی که می‌‌خواند، تعلقاتی که دارد و حتی آنچه را که دوست می‌دارد. به هر تقدیر نباید کسی باشد که در آخرت مایه شرمساری انسان باشد به‌طوری که بگوید: «و روزی که شخص ظالم پشت دست حسرت به دندان گرفته و گوید: ای کاش من (در دنیا) با رسول حق راهی (برای دوستی و طاعت) پیش می‌گرفتم. اى واى، کاش فلانى را دوست [خود] نگرفته بودم.»(فرقان27و28)